همه چیز درباره ساخت خانه بوم گردی

اقامتگاه بوم گردی چیست؟

در همین قدم اول بهتر است اندکی در مورد ماهیت خانه‌های بوم گردی صحبت کنیم. قاعدتا این خانه‌ها باید با استفاده از مصالح سنتی منطقه ساخته شده و از دکوراسیون دقیقا متناسب با مظاهر فرهنگی مردم منطقه برخوردار باشد. اگر چه می‌توانید در چنین خانه‌هایی زندگی کنید، اما هدف از ساخت آنها پذیرایی از مسافران و گردشگران فرهنگ دوست است.
خانه‌های بوم گردی باید محیطی فراتر از یک اقامتگاه معمولی داشته باشند. مثلاً هیچ مسافر و یا گردشگری با هدف گذران ایام مسافرت در داخل هتل‌ها سفر نمی‌کند، بلکه از محیط هتل برای استقرار خود و نهایتاً خواب پایان شب استفاده خواهد کرد. این در حالی است که در تمام طول سفر برای بازدید از اماکن تاریخی و محیط‌های طبیعی و مظاهر فرهنگی در جستجو است. اما خانه‌های بوم گردی بخشی از جستجوی آنها را در خود دارند و مسافر از ماندن در محیط خانه لذت می برد. طراحی اقامتگاه بوم گردی با هدف نمایش نمادهای فرهنگی، آیینی و سنتی مردم همان منطقه ساخته می‌شوند تا در خور محیطی پویا و زنده از فرهنگی اصیل باشند و مسافران از این خانه‌ها انتظاری فراتر از اقامتگاه‌های ساده دارند.

اصول طراحی اقامتگاه بوم گردی

• اصول طراحی خانه‌های بوم گردی در امتداد مظاهر فرهنگی و اجتماعی مردم آن منطقه شکل می‌گیرد.
• خانه‌های بوم گردی باید با ساختار اقلیمی منطقه همخوانی داشته باشند و با استفاده از مصالح سنتی منطقه و به روش معماری اصیل همان منطقه ساخته شوند تا حس بودن در یک محیط پویا، فرهنگ اصیل منطقه را تداعی کند.
• این خانه ها باید زیست محور باشند، به شکلی که ساخت آنها و مدیریت این خانه‌ها باعث تخریب محیط زیست نشود.
• در این خانه‌ها باید جریانی از نمادهای فرهنگی حضور داشته باشد. دکوراسیون سنتی، روش زندگی سنتی، غذاهای اصیل از اصول کلیدی ساخت خانه بوم گردی هستند.
• این خانه‌ها باید به شکلی ساخته شوند که مسافران در عین بهره‌مندی کامل از اقامتگاهی مدرن لذت حضور در محیطی سنتی و فرهنگی را تجربه کرده و حتی با سبک زندگی مردم منطقه همراه شوند. چگونگی جانمایی اتاق‌ها، چگونگی ایجاد فضا‌ها برای نمایش عناصر فرهنگی، چگونگی دکوراسیون اتاق‌ها، حیاط‌ها و حتی چگونگی نماسازی درب ورودی اقامتگاه همگی از اصول کلیدی در ساخت خانه بوم گردی هستند.

اهمیت زیست بوم در طراحی اقامتگاه بوم گردی

اصولاً خانه‌های بوم گردی با هدف نمایش فرهنگی و اقلیمی منطقه دایر می‌شوند و قاعدتاً در تداعی این تفکر باید خانه‌هایی دوستدار محیط زیست باشند. ساخت خانه بوم گردی لازم است تا با کمترین آسیب به محیط زیست منطقه انجام شود و به شکلی طراحی شده باشد که در تمام مدت بهره‌برداری کمترین تاثیری در زیست بوم منطقه ایجاد کند.
یک راه حل ساده، بهره‌مندی مفید از مصالح بومی منطقه است. خانه‌هایی که با استفاده از مصالح غیر بومی ساخته می‌شوند، در همان قدم اول هرگز نمی‌توانند حس فرهنگی لازم را منتقل کنند. گویا مصالح بومی روح خانه را سنتی شده و اصیل‌تر می‌کند.
یک ارتباط ناپیدا میان نمادهای فرهنگی با مصالح سنتی خانه‌های قدیمی وجود دارد. این در حالی است که ساخت خانه بوم گردی با حداکثر استفاده مصالح محلی کمترین تاثیر در تخریب زیست بوم منطقه خواهد داشت. از طرفی چنین خانه‌هایی باید با معیارهای مناسب صرفه جویی انرژی ساخته شوند و تجربه نشان داده است که هر نوع همراهی با سبک معماری خانه‌های اصیل منطقه بهترین ایده برای صرفه جویی انرژی است و می‌توانیم قدم‌های موثر برای حفظ زیست بوم و یا همراهی با مظاهر زیست بوم را ایجاد کنیم.

ایده‌های سنتی در ساخت خانه بوم گردی

بهره‌مندی از معماری سنتی تاثیر کاملی در ترغیب گردشگران دارد. بوم گردان و در کل خیل بسیاری از گردشگران علاقه دارند تا در خانه‌هایی با مظاهر معماری سنتی آن‌هم از نوع ایرانی سکونت داشته باشند. اما منظور از این معماری سنتی چیست؟
معماری سنتی برگرفته از سبک خانه سازی فرهنگی، بومی، اقلیمی و در کل اصیل ایرانی است. قاعدتا می‌دانید که ایران سرزمین چهار فصل با اقلیم‌های کاملاً متفاوت است. در این سرزمین از اقلیم‌های جنگلی، کوهستانی، بیابانی و حتی کویری و دریایی در کنار هم داریم. از طرفی تنوع اقوام و فرهنگ‌ها در کشور ایران گسترده است و هر کدام از این اقوام ایرانی روش خانه سازی اصیل و سنتی خود را دارند.
معماری سنتی ایرانی در هر اقلیم متفاوت است و لازم است تا در طرح ساخت خانه بوم گردی به این تفاوت‌ها توجه شده باشد. یک خانه بوم گردی با معیارهای سنتی در منطقه کویری ایران نمی‌تواند شباهتی با سبک خانه‌های سنتی شمال ایران داشته باشد. همه این را می‌دانیم؛ اما چگونگی ایجاد معماری سنتی در طرح خانه‌های بوم گردی اهمیت ماجرا است.

نکته‌هایی برای طراحی اقامتگاه بوم گردی

تبعیت از معماری سنتی ایرانی اصل کلیدی ساخت خانه بوم گردی است. با همین جمله ساده در دنیای بزرگی از انواع روش‌ها و سبک‌های خانه سازی رها شده‌ایم و باید هر خانه را تا حد ممکن با معیارهای سنتی منطقه معماری کنیم.
اگر چه معماری سنتی در اقلیم‌های گوناگون ایران متفاوت است؛ اما در کل اسلوب خانه‌های بوم گردی کم و بیش یکسان است و باید چیدمانی از اتاق‌های مستقل در کنار یک بخش عمومی، حیاط و جانمایی مظاهر فرهنگی و سنتی داشته باشند. در چیدمان نوع اتاق‌ها، تعداد اتاق‌ها و ابعاد آنها استانداردهایی تدوین شده است. دکوراسیون هر اتاق، نوع معماری اتاق و بهره‌مندی از خدمات رفاهی کاملا همسو با مظاهر سنتی و فرهنگی است.
اتاق‌های خانه بوم گردی مهمترین قسمت‌های اقامتگاه هستند، اما همه ماجرا نیستند. در یک خانه بوم گردی مکان‌های دیگری مانند ایوان‌ها و فضاهای عمومی برای دسترسی به اتاق‌ها وجود دارد. غالباً این فضاهای عمومی و یا ایوان‌ها معماری نیمه باز دارند و گاها بخش‌هایی از آنها فاقد دیوار و یا سقف طراحی می‌شود. در این مکان‌های عمومی برای دسترسی به اتاق‌ها می‌توانیم از تمامی مظاهر فرهنگی در معماری سنتی ایرانی استفاده کنیم.

سبک‌ها در طراحی اقامتگاه بوم گردی

آنچه با عنوان سبک‌ها مطرح می‌کنیم، در واقع بازتابی از نمادهای فرهنگی و معماری بر مبنای اقلیم است. به این ترتیب در کل با چند نوع خانه بوم گردی براساس اقلیم‌های بارانی استان‌های شمالی، اقلیم‌های سرد و کوهستانی استان‌های غربی و اقلیم کویری و بیابانی استان‌های مرکزی تا اقلیم ساحلی در شهرهای دریایی ایران سر و کار داریم.

خانه بوم گردی اقلیم جنگلی و بارانی

خانه‌های سنتی در استان‌های شمالی کشور که همگی اقلیم جنگلی و یا کوهپایه‌ای دارند، کم و بیش یکسان است. این خانه‌ها با محوریت ایجاد ایوان‌های بزرگ در مرکزیت اتاق‌های تودرتو شکل می‌گیرند. سقف خانه‌ها شیروانی است و محیط نمای خانه در عناصر کاملی از حس روستایی جنگلی ساخته شده است. این خانه‌ها بر پایه کرسی‌های سنگی ساخته می‌شوند و معمولا پلکان خانه جزئی از دکوراسیون کلی بنا است که می‌تواند یک المان اصلی در ایجاد جلوه‌های بصری خانه باشد. در این خانه‌ها بهره‌مندی از هوای لطیف جنگلی و حس حضور در محیط باران خیز تداعی می‌شود. معمولاً خانه‌های بوم گردی جنگلی در استان‌های شمالی کشور را دو طبقه می‌سازند تا مهمانان خانه از نمای طبقات بالاتر، دید مناسبی در محیط جنگلی و حس برخورداری از فضای روستایی داشته باشند.

خانه بوم گردی اقلیم ساحلی

ایران خط ساحلی بزرگی دارد که چندین استان با چندین نوع اقلیم و مردمان گوناگون همراه فرهنگ‌های متفاوت در کنار سواحل پهناور ایران زندگی می‌کنند. سبک‌های سنتی خانه‌های ساحلی در ایران متنوع هستند، اما در همگی آنها بهره‌مندی کامل از فضای دریا پیش ‌بینی می‌شود. به عنوان مثال خانه‌های بوم گردی اقلیم ساحلی در استان‌های شمالی معمولاً ایوان‌های فراخ گرداگرد اتاق‌ها دارند تا با این سبک طراحی خانه باعث گردش هوا در تمامی محیط شوند. در عین حال پنجره‌ها بزرگ و خانه‌های کاملاً نورگیر هستند.

خانه بوم گردی اقلیم کویری

کویر برجسته‌ترین نماد طبیعی در اقلیم مرکزی ایران است و در حاشیه کویر‌های بزرگ فلات مرکزی ایران شهر‌های اصیل و باستانی بسیار زیادی شکل گرفته است. معماری بر پایه اقلیم کویر ریشه‌ای چند هزار ساله دارد. خانه‌های کویری از نگاه معماری و تقابل با محیط سخت کویر تکامل پیدا کرده‌اند و حالا به عنوان نماد اصیل مردمان مرکزی و کویرنشین ایران شناخته می‌شوند.
ارکان اصلی طراحی اقامتگاه بوم گردی در اقلیم کویری بر پایه آب، زمین و باد شکل گرفته است. خانه‌های کاهگلی بر پایه استفاده حداکثری از خاک، اصل کلیدی معماری خانه‌های کویر نشین است و در این خانه‌ها به خوبی می‌توانیم حضور برجسته عناصر معماری سنتی مانند طاق‌ها، گنبدها، ایوان‌های کرسی کوتاه، حیاط‌های احاطه شده در میان اتاق‌ها را شاهد باشیم.

قوانین و مراحل ساخت خانه بوم گردی

اگر از مسافران و گردشگران هستید و قصد بهره‌مندی از مظاهر سنتی و فرهنگی را دارید، بهتر است در یکی از خانه‌های اصیل بوم گردی اقامت کنید. اما اگر یکی از کارآفرینان محلی هستید و حالا قصد دارید تا یک خانه بوم گردی بسازید، در ادامه همراه ما باشید تا به بحثی جامع از قوانین و مراحل ساخت خانه بوم گردی وارد شویم.

مراحل کسب مجوز ساخت خانه بوم گردی

برای بهره‌مندی از امکان تجاری‌سازی خانه‌های بوم گردی و پذیرش مسافران باید مجوزهای لازم را از کمیسیون بومگردی در سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری اخذ کنید. در مراحل اخذ مجوز لازم است تا طرح تفصیلی از محل اقامتگاه را ارائه کنید. این طرح شامل تهیه نقشه، کروکی، طرح توجیهی است. در عین حال پس از بهره‌برداری لازم است تا استعلاماتی از سازمان آتش نشانی، کارشناسان بهداشت و تاییدیه نهایی سازمان میراث فرهنگی را دریافت کنید.

نگاهی به مشخصات و ضوابط ساخت خانه بوم گردی

اقامتگاه‌های بوم گردی براساس نوع طراحی فضا، تعداد اتاق‌ها، بهره‌مندی از امکانات و خدمات رفاهی در سه درجه 1، 2 و 3 قرار می‌گیرند. این درجات توسط سازمان میراث فرهنگی و اداره صنایع دستی و گردشگری صادر می‌شود که شرح ارزیابی خانه‌ها به قرار زیر است:

• امور ساختمانی و برخورداری از تجهیزات و خدمات ۳۰ درصد از امتیازات
• امور نیروی انسانی و رعایت مباحث ایمنی و بهداشت ۳۰ درصد از امتیازات
• امور پایداری و رعایت اصول زیست محیطی در کنار تمامی ابعاد فرهنگی ۴۰ درصد از امتیازات

در مرحله ساخت خانه بوم گردی با رعایت قوانین مربوطه و دقت در چگونگی طراحی بنا و جایگذاری مناسب عناصر فرهنگی، بومی به راحتی می‌توانیم بخش بزرگی از این امتیازات را دریافت کنیم. در ضمن فراتر از این درجه بندی‌ها برای خانه‌هایی که بیشتراز انتظارات سازمان گردشگری اقدام به تهیه امکانات و خدمات برجسته کرده‌اند و در آنها از معماری کاملاً اصیل ایرانی استفاده شده باشد، درجه بندی ممتاز نیز در نظر گرفته می‌شود. برای اخذ موافقت نامه اولیه تاسیس اقامتگاه بوم گردی نیز باید موافقت کمیته تشخیص استان را داشته باشید که شامل اعضای زیر شوند:

• معاون گردشگری استان
• معاون برنامه ریزی و سرمایه گذاری استان
• کارشناس طبیعت گردی استان
• مدیرکل میراث فرهنگی استان

پس از موافقت نامه این کمیته می‌توانید برای احداث مراحل کامل قانونی اقامتگاه بوم گردی اقدام کنید.

مدارک لازم برای اخذ مجوز ساخت خانه بوم گردی

هر خانه بوم گردی به عنوان یک مرکز فرهنگی گردشگری استان در ردیف مکان‌های اقامتگاهی قرار می‌گیرد. برای اخذ این مجوز به مدارک زیر نیاز دارید:

• ارائه درخواست کتبی احداث اقامتگاه بوم گردی
• ارائه اسناد مالکیت زمین
• ارائه کروکی موقعیت زمین
• ارائه گزارش کمیته گردشگری استان
• بررسی و تایید موقعیت زمین و صدور موافقت اصولی

در نظر داشته باشید که حین برگزاری جلسه کمیته فنی حضور کارشناس طبیعت گردی استان الزامی است. در عین حال ممکن است برای بوم گردی ساختمان‌های قدیمی و حتی تاریخی اقدام کنید که در این صورت باید موافقت معاونت میراث فرهنگی استان را تهیه نمایید. از طرفی می‌توانیم اقامتگاه را به شکل واحدهای مستقل دایر کرده، به شرطی که ارتباط فیزیکی مناسب با دسترسی آسان میان مجموعه وجود داشته باشد.

شرایط مکان ساخت خانه بوم گردی

در هر مکانی نمی‌توانید برای طراحی اقامتگاه گردشگری بر مبنای بوم گردی اقدام کنید. این مکان نباید در نواحی خدماتی، تجاری و مسکونی طرح تفصیلی شهرها باشد. همچنین لازم است تا از موارد زیر برخوردار باشد:

• مکان ساخت خانه بوم گردی باید دور از مراکز تولید سر و صدا و یا تاسیسات صنعتی باشد. این خانه‌ها را نمی‌توانیم در جوار پمپ بنزین‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و پادگان‌ها دایر کنیم.
• در صورت موافقت کمیته برنامه ریزی گردشگری استان می‌توانیم خانه‌های بوم گردی را در محله‌های تاریخی، محوطه‌های باستان‌شناسی و مکان‌های شاخص شهر‌ها دایر کرد.
• واحدهای اقامتی هر خانه باید مکانی مناسب برای حضور چهار نفر باشند.
• لازم است تا در طراحی اقامتگاه بوم گردی طرح‌های مشخصی برای مدیریت و بازیافت پسماندها و رفع اصولی پساب‌ها پیش بینی شود. حضور این خانه‌ها تحت هیچ شرایطی نباید باعث آلودگی زیست محیطی شوند.

اصول فضاسازی در طراحی اقامتگاه بوم گردی

در یک خانه بوم گردی لازم است تا فضاهای متنوعی پیش‌ بینی شود. از قبیل:

• تخصیص فضایی برای پذیرایی از میهمانان
• تخصیص فضایی تحت عنوان چایخانه
• امکان سرو غذا در اتاق محل اسکان
• ایجاد فضایی برای نمایش و فروش صنایع دستی و محصولات محلی

همچنین لازم است تا در ساخت خانه بوم گردی امکانات متعدد از قبیل موارد زیر پیش‌ بینی شود:

• امکان دسترسی به خدمات ارتباطی
• امکان برخورداری از اینترنت در اتاق محل اقامت
• بهره‌مندی از مظاهر فرهنگی در دکوراسیون کلی خانه
• اقدام موثر برای معرفی و حفاظت محیط طبیعی
• تخصیص فضایی برای اقامه نماز
• راه اندازی سرویس بهداشتی و حمام مطابق با درجه خانه بوم گردی
• در خانه‌های درجه 3 به ازای هر دو واحد حداقل یک مجموعه سرویس بهداشتی و حمام با دست کم 3 چشمه وجود دارد.
• در خانه‌های درجه 2 علاوه بر الزامات درجه 3 حداقل یک سوم واحد‌ها دارای مجموعه سرویس بهداشتی و حمام مستقل باشند.
• در خانه‌های درجه 1 تمامی واحدها دارای سرویس بهداشتی و حمام مستقل هستند.

نتیجه گیری طراحی خانه بوم گردی

ایران کشوری باستانی با فرهنگی اصیل و مردمانی از نژادهای گوناگون در اقلیمی چهار فصل است. در همین جمله ساده به خوبی می توان از پتانسیل های بالای گردشگری فرهنگی و اقلیمی صحبت کرد. پتانسیل هایی که قرار است تا در قامت خانه های بوم گردی برای کسب درآمدی پویا از صنعت گردشگری دیده شود. ساخت خانه بوم گردی یک سرمایه گذاری پایدار است که شما را به چرخه اقتصاد قدرتمند صنعت گردشگری فرهنگی وارد می کند. سرمایه گذاری برای طراحی اقامتگاه بوم گردی در دراز مدت نتایج خوبی به همراه دارد. اما زمانی موفق است که از خانه های با معیار های کامل فرهنگی و رعایت تمامی استانداردهای اقامتگاه بوم گردی برخوردار باشید. برای طراحی اقامتگاه بوم گردی در هر اقلیم ایران و برای ساخت هر سبک خانه های اصیل و سنتی و حتی بازسازی ویلاهای قدیمی می توانید از خدمات تخصصی گروه فرلی ویلا بهرمند شوید.